Wat is beter conceptmappen of zelftesten (2)?

Onder het kopje: “Wat is beter conceptmappen of zelftesten?” haalde ik in maart een bijzonder onderzoek aan dat in het blad Onderwijs Innovatie van de OU genoemd werd.

Het onderzoek ging uit van de vooronderstelling dat veel onderwijsdeskundigen ervan overtuigd zijn dat actief en elaboratief leren het meest effectief is, echter blijkt uit het onderzoek dat de overhoor- of zelftest methode effectiever is dan alle andere methoden, zoals bijvoorbeeld het maken van conceptmappen. Het volgende onderzoek werd uitgevoerd:

De onderzoekers vergeleken de effecten van verschillende studiemethoden op de verwerking van de leerstof. In hun experiment lieten zij vier groepen studenten op vier verschillende manieren een stuk tekst van 276 woorden over zeeotters leren. De eerste groep studenten las de tekst in vijf minuten één keer door. De tweede groep mocht de tekst vier keer lezen. Voor elke keer kreeg deze groep vijf minuten, dus in totaal twintig minuten. Een derde groep kreeg vijf minuten om de tekst te lezen en vervolgens vijfentwintig minuten om de informatie in een conceptmap te verwerken. De vierde groep mocht de tekst vijf minuten bestuderen en kreeg vervolgens de opdracht om alles wat zij nog wisten van de tekst gedurende tien minuten op te schrijven. Daarna kreeg deze groep weer de mogelijkheid om de tekst vijf minuten te lezen en aansluitend daarop een periode van tien minuten om zich de informatie te herinneren. Een week later kregen alle studenten een toets over het onderwerp met vragen die zowel feiten-kennis als inzicht toetsten. De uitkomst was dat de vierde groep, de groep die zichzelf tussentijds had getest, verreweg de meeste vragen goed beantwoordde (gemiddeld 67 procent), terwijl de rest beduidend minder goed scoorde. De groep die de tekst één keer doorlas, beantwoordde gemiddeld maar 27 procent van de vragen goed. De groep die de tekst vier keer had gelezen en de groep die een conceptmap had gemaakt, beantwoordde gemiddeld rond de 45 procent goed.

De studenten die zichzelf tussentijds hadden getest waren dus duidelijk beter in het onthouden van de geleerde tekst dan de conceptmappers.

Een interessante uitkomst, want de overhoor- of zelftestmethode is geen elaboratieve manier van leren:

Deze methode is echter geen elaboratieve manier van kennisverwerken. Bij de zelftestmethode oefent de student de lesstof door deze eerst te lezen en vervolgens uit het hoofd terug te halen. Studenten kunnen zichzelf testen of zich door iemand anders laten overhoren. De zelftestmethode wordt al veel gebruikt, maar dat deze methode zo effectief is, was niet eerder bekend. Bij elaboratief leren wordt er betekenis gegeven aan de lesstof door voorkennis te activeren en de lesstof georganiseerd en in context te leren. Nieuwe informatie wordt op deze manier goed in het (lange termijn) geheugen opgeslagen en kan ook weer gemakkelijk uit het (lange termijn) geheugen opgehaald worden. Een voorbeeld van zo’n elaboratieve manier van leren is het maken van een conceptmap.

Zoals ik eerder aangaf ben ik ondertussen bezig met het verzorgen van de training: “2010 Leerprocessen verbeteren met theorie van Marzano“. Robert Marzano is een aanhanger van actief en elaboratief leren en benoemd in zijn boek: “Leren in 5 dimensies” een groot aantal visualisatie werkvormen, waaronder een conceptmap, om kennis beter te laten onthouden. Op basis  van mijn ervaringen tot nu toe met het toepassen van Marzano en het verzorgen van de genoemde training vraag ik me af wat er precies getoetst is?

Een week later kregen alle studenten een toets over het onderwerp met vragen die zowel feiten-kennis als inzicht toetsten.

Zoals Marzano beschrijft in dimensie 3 is het toetsen van feiten en inzicht te beperkt:

Als het leren eenvoudigweg zou gaan om kennisverwerving, dan zou het onderwijs aan Dimensie 2 genoeg hebben. Maar leren is niet hetzelfde als je hoofd vullen met kennis, die je vervolgens netjes wegbergt in je geheugen. Je maakt je leerstof pas echt eigen, in letterlijke zin, als je met die leerstof aan de gang geweest bent, je eigen verbanden hebt gelegd, zelf nieuwe inzichten hebt opgedaan en onduidelijkheden hebt verhelderd.

In dimensie 3 onderscheidt Marzano soorten acht denkvaardigheden om de kennis echt eigen te maken:

• Vergelijken
• Classificeren
• Abstraheren
• Inductief redeneren
• Deductief redeneren
• Stellingen onderbouwen
• Fouten analyseren
• Denken over normen en waarden

In de beschrijving van het onderzoek is geen gebruik gemaakt van een van bovenstaande denkvaardigheden om zo kennis te verbreden en te verdiepen. Deze acht denkvaardigheden zijn slechts een opstap naar het hogere doel dimensie 4: kennis toepassen in betekenisvolle situaties. Hier onderscheidt Marzano 8 onderzoeksopzetten:

• Beslissen
• Probleem oplossen
• Ontwerpen/uitvinden
• Experimenteel onderzoek
• Definitie onderzoek
• Historisch onderzoek
• Scenario-onderzoek
• Systeemanalyse

Via bovenstaande onderzoeksopzetten kom je tot nuttig leren. Immers, wat heb je aan kennis als je deze niet kunt toepassen in betekenisvolle situaties.

Wat dat betreft kan ik me na bovenstaande beschouwingen vinden in de conclusie van het artikel onder het kopje: “Wat is beter conceptmappen of zelftesten? II”:

Dus, studenten en docenten onder ons: gooi de conceptmap nog niet weg. Misschien ligt de oplossing wel in het combineren van twee processen: wellicht is jezelf toetsen of overhoren door het maken van een conceptmap nog beter dan alles op te schrijven wat je weet: het zelftesten, maar dan op betekenisvolle wijze met behulp van een conceptmap.

Daarnaast zie ik het conceptmappen als opstap naar het verbreden en verdiepen van kennis (dimensie 3) om zo uiteindelijk kennis te leren toepassen in betekenisvolle situaties (dimensie 4). Want, wat heb je aan kennis die je niet in kunt zetten in dagelijkse (beroeps)situaties.