Biedt het keuzedeel Digitale Vaardigheden de mogelijkheid om mediawijsheid te verankeren binnen het MBO? Nee! Een voorstel hoe het ook kan.

Binnen het mbo wordt vanaf schooljaar 2016-2017 met herziene opleidingen en keuzedelen gewerkt. Bij deze herziening hoort een nieuwe opbouw van de kwalificatiedossiers. Er wordt tegenwoordig gewerkt met basis-, profiel- en keuzedelen.

Bron: HerzieningMBO.nl

Doel van deze herziening is om: 1) doelmatiger te kunnen werken doordat er minder kwalificatiedossiers en kwalificaties zijn, 2) transparanter doordat de kwalificatiedossier dunner en overzichtelijker gemaakt zijn en 3) flexibeler doordat de mogelijkheid om sneller te actualiseren ontstaat.

Over het doel en of dit doel behaald is (of gaat worden), ben ik kritisch. Er zijn minder kwalificatiedossiers, maar daarvoor in de plaats zijn er honderden keuzedelen bijgekomen. Onder aan de streep is er meer en niet minder. Maar goed … dat is niet het onderwerp van deze post 😉

Binnen ons college is, in lijn met het beleid van afgelopen jaren, gekozen om mediawijsheid binnen de brede basis aan te blijven bieden van de opleidingen. Het gedachtegoed hierachter is dat mediawijsheid een basis vormt voor jou als persoon, burger en (toekomstig) medewerker. Ik ben er blij dat deze visie op ons college zo is en zo blijft. Tot nu toe …. want een nadeel hiervan is dat de uren die geïnvesteerd worden in mediawijsheid “af gaan” van de brede basis, oftewel: het beroep. Of dat echt zo is? Ik stel bij dit nadeel zo mijn vraagtekens, want waar je iets nu onderbrengt maakt voor het totaal aan uren niet uit, maar goed het argument wordt vaak aangehaald, dus reden genoeg om me meer te verdiepen in de mogelijkheid om keuzedelen te (gaan) gebruiken om mediawijsheid in onder te brengen.

Het woord keuzedeel vind ik zelf misleidend, omdat veel scholen ervoor kiezen (om begrijpelijke redenen om het organiseerbaar te houden) om zogenaamde configuraties aan te bieden, bijvoorbeeld configuratie I met keuzedeel A en B of configuratie II met keuzedeel A en C. Op dat moment is m.i. keuzedeel A een verplicht onderdeel geworden. Gek?!

Toch wil ik deze mogelijkheid onderzoeken om op termijn (mogelijk) mediawijsheid te verankeren, zodat alle onze studenten mediawijsheid (verplicht) blijven krijgen, maar de uren elders ondergebracht worden.

Op de site van de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) zijn twee potentiele (goedgekeurde) keuzedelen te vinden voor verankering:

Daarnaast is er een keuzedeel in ontwikkeling:

Uit goed ingelichte bronnen weet ik dat de ontwikkeling van het keuzedeel gestopt is, omdat er volgens het SBB teveel overlap zou zijn met de keuzedelen digitale vaardigheden basis en gevorderd. Derhalve valt het keuzedeel Mediawijsheid af om de aanpak van ons college in te verankeren. Op de website van het SBB staat het keuzedeel trouwens nog in ontwikkeling.

Om inzicht te krijgen in de inhoud van beide (overgebleven) keuzedelen heb ik allereerst gekeken naar de algemene beschrijving:

Centraal in het keuzedeel staan de kennis, vaardigheden en competenties die de mbo deelnemer nodig heeft bij de uitoefening van zijn of haar beroep ongeacht het softwarepakket, de vorm van verwerking en werkwijze. Wij hebben te maken met een informatiesamenleving waarin er een toevloed is aan digitale informatie en data, op een grote diversiteit aan devices en waarbij werknemers steeds meer inzicht moeten hebben in de koppeling tussen systemen, het op juiste wijze verspreiden van informatie en de verantwoording voor toekomstige juiste bewaring. Alle informatie en communicatie wordt immers verspreid door en vindt plaats met behulp van systemen. Dit betekent dat niet alleen kennis over het systeem aanwezig moet zijn, maar dat ook een keuze moet worden gemaakt voor een vorm waarin digitaal wordt gecommuniceerd en de wijze waarop de werknemer te werk gaat. Tot slot moet er inzicht zijn in hoe effectief men ICT in kan zetten bij zijn beroep.

Op Youtube is een korte video te vinden waarin het proces van ontwikkeling van beide keuzedelen gevisualiseerd is:

Na het kijken van de video ben ik erg benieuwd naar de experts die geraadpleegd zijn bij het ontwikkelen van beide keuzedelen. Op beide keuzedelen wordt de sectorkamer ICT en creatieve industrie genoemd. Maar wie zijn dat dan, vraag ik me af. Via een reactie op mijn vraag op Twitter krijg ik een tip dat beide keuzedelen ontwikkeld zijn door InAspire in samenwerking met Stichting Praktijkleren. Ondertussen heb ik dit bevestigd gekregen via een andere reactie op Twitter. Ook wordt Instruct genoemd als betrokken partij.

De vraag die in mij opkomt is of experts als Remco Pijpers (Mediawijzer.net),  Justine Pardoen (Bureau Jeugd & Media), Jorick Scheerens (Mediacollege Amsterdam), Ashwin Brouwer (Friesland College), Willem Karssenberg (Trendmatcher), Wilfred Rubens (Onafhankelijk adviseur ICT en leren bij WilfredRubens.com), Karin Winters (Onderwijsondernemer) of …. geconsulteerd zijn. Ik ben dat in ieder geval niet. En uit een aantal reacties op Twitter begrijp ik dat genoemde personen ook niet geconsulteerd zijn. Dat verbaast me.

Om de mogelijkheid te onderzoeken om op termijn (mogelijk) mediawijsheid te verankeren is het noodzakelijk dat ik op inhoud de beide keuzedelen koppel aan het eigen ontwikkelde mediawijsheid-competentiemodel dat we binnen ons college gebruiken. Dit model heb ik uitgewerkt in mijn boek: ‘#Mediawijsheid in de klas’ en onderscheidt negen competenties: zoeken, filteren, beoordelen, verbinden, benutten, bewaken, publiceren, evalueren en reflecteren.

Digitale vaardigheden basis

Het keuzedeel digitale vaardigheden basis is als volgt opgebouwd:

kerntaak werkproces competenties
Verzamelt informatie, gegevens en content Wint digitale informatie in Zoeken
Produceert informatie/content Stelt content samen *1
Deelt informatie/content Benutten
Beheert informatie/content Deelt informatie in Publiceren – met name in pc omgeving (lees: niet internet).

*1) ICT-Vaardigheden versta ik het kunnen bedienen van bijvoorbeeld een computer, laptop, smartphone, tablet of smartwatch, alsmede het kunnen gebruiken van diverse programma’s, zoals een tekstverwerker, mailprogramma en webbrowser. Het betreft vooral bedieningstechnische vaardigheden … [blz. 41 van mijn boek: ‘#Mediawijsheid in de klas’].

Digitale vaardigheden gevorderd

Het keuzedeel digitale vaardigheden gevorderd is als volgt opgebouwd:

kerntaak werkproces competenties
Verzamelt informatie, gegevens en content Wint digitale informatie in Zoeken
Produceert informatie/content Maakt een weergave van informatie Publiceren – presentatie, visualisatie, geluidsopname, filmpje of uitlijsting van gegevens.
Stelt content samen Publiceren – o.a. informatie-elementen en audiovisuele elementen toevoegen.
Deelt informatie/content Benutten
Beheert informatie/content Organiseert het beheer *1 inclusief mappenstructuur op device.
Deelt informatie in Publiceren – met name in pc omgeving (lees: niet internet) ten behoeve van archivering.
Bewaakt bewaaromstandigheden Publiceren – met name in pc omgeving (lees: niet internet) ten behoeve van archivering.

Wat opvalt is dat de competenties zoeken, benutten en publiceren deels gedekt wordt door beide keuzedelen. Ik richt me bij deze analyse op de omschrijvingen bij ieder werkproces. Als ik op het niveau van kerntaak kijk, dan lees ik onder het kopje: ‘vakkennis en vaardigheden’ woorden als ergonomische aspecten van beeldschermwerk, auteursrecht en digitale omgangsvormen. Met deze woorden worden de competenties bewaken en reflecteren deels gedekt. Ik mis filteren, beoordelen, verbinden, evalueren en een groot deel van de competentie reflecteren.

Mijn conclusie tot nu toe is dat het keuzedeel digitale vaardigheden basis en het keuzedeel digitale vaardigheden gevorderd (bij lange na) niet het volledige scala van het begrip mediawijsheid afdekken.

Wat me trouwens opvalt is in het keuzedeel digitale vaardigheden basis gesproken wordt over: ‘basiskennis’. In het keuzedeel digitale vaardigheden gevorderd over: ‘brede kennis’ of ‘specialistische kennis’. Er wordt nergens gespecificeerd wat dat dan precies is. Dit is wat mij betreft een manko in beide keuzedelen.

In mijn zoektocht naar wie beide keuzedelen ontwikkeld heeft, ben ik gestuit op Instruct en Stichting Praktijkleren. Als ik de website van Instruct bezoek valt met op dat ze reeds een product op de plank hebben liggen die beide keuzedelen afdekken. Dit product is het bekende Europees Computer Rijbewijs (ECDL) met bijvoorbeeld modules om pakketten als Word, Excel, Powerpoint en Access te leren bedienen aangevuld met modules Digiveiligheid, Social Media, Online samenwerken en Beeldbewerking. Deze aanvullende modules bestaan al enige tijd. Het gevoel dat me bekruipt is dat het keuzedeel is ontwikkeld met het product van Instruct in het achterhoofd ;-((

Dit gevoel in combinatie met: 1) mijn conclusie dat beide keuzedelen het begrip mediawijsheid (bij lange na) niet afdekken en 2) de kennis dat de ontwikkeling van het keuzedeel mediawijsheid gestopt is, brengt me tot dit conclusie dat het verankeren van onze aanpak via deze keuzedelen weinig winst oplevert. Sterker nog, het gevaar ontstaat dat mediawijsheid gereduceerd wordt tot digitale vaardigheden met een vleugje mediawijsheid. Niet goed voor ons college en niet goed voor de noodzaak van mediawijsheid binnen het MBO als geheel.

Weer die vraag: waarom geen keuzedeel mediawijsheid?

Er zou te veel overlap zijn. Dat begrijp ik.

Mijn voorstel: ontdoe de keuzedelen digitale vaardigheden van het vleugje mediawijsheid. Breng het vleugje onder in een keuzedeel mediawijsheid en vul dit aan totdat het begrip mediawijsheid volledig afgedekt wordt. In mijn boek: ‘#Mediawijsheid in de klas’ maakte ik dit onderscheid al. Ik onderken ICT-Vaardigheden *1) en mediawijsheid. ICT-Vaardigheden zijn goed via ECDL (of andere programma’s aan te leren) en verdienen een eigen keuzedeel. Mediawijsheid verdient eveneens in de volle breedte zijn eigen keuzedeel.

Een oproep dus aan het SBB ;-))