Hoe tillen we Mediawijsheid naar een ‘next level’ in het onderwijs?

Onlangs publiceerde Kennisnet de 2015 editie van het rapport: Vier in balans-monitor 2015 – Inzet en opbrengsten van ict in het onderwijs. Een interessante publicatie dat in kaart brengt waar Nederlandse scholen staan met de inzet van ict in het onderwijs.

Er blijkt veel winst geboekt te zijn afgelopen jaren zoals duidelijk wordt op bladzijde 2 van het rapport:

Het onderwijs heeft de afgelopen jaren de mogelijkheden van ict ontdekt. Dat is zichtbaar op vrijwel alle Nederlandse scholen. Discussies gaan niet meer over de vraag of ict moet worden ingezet, maar over hoe we zorgen dat het bijdraagt aan de onderwijskwaliteit.

en:

Het gebruik van ict heeft een vlucht genomen. Er zijn meer devices beschikbaar en het aandeel digitaal leermateriaal is toegenomen. Ict wordt veel ingezet bij het geven van instructie, om leerlingen te laten oefenen en beter zicht te hebben op hun voortgang.

Maar er zijn uiteraard nog een groot aantal uitdagingen constateert het rapport.

Een uitdaging die ik eruit wil lichten is (uiteraard) Mediawijsheid.

Op bladzijde 10 staan een aantal duidelijke conclusies rondom de staat van Mediawijsheid op de Nederlandse scholen:

Uit onderzoek blijkt dat veel jongeren moeite hebben met het zoeken en beoordelen van informatie uit online teksten (Deursen, 2010; Clemens, 2014; Walraven, 2011). Deze vaardigheden ontwikkelen jongeren niet spontaan. Er is dus een groeiende noodzaak om toekomstige generaties in het onderwijs voor te bereiden op (verantwoord) gebruik van ict. Meer dan voorheen kijkt de samenleving hiervoor naar het onderwijs (Allen, et al., 2011).

en:

Ook jongeren zelf hebben verwachtingen van het onderwijs. Ruim vier op de tien jongeren willen op school leren hoe ze hun online privacy of veiligheid verbeteren, hoe internet werkt en hoe ze handiger of creatiever worden of beter zoeken. Ongeveer één op de vijf wil dit niet leren (Kennisnet, 2015). Ongeveer eenderde van de jongeren wil op school leren programmeren of leren hoe games gemaakt worden.

Remco Pijpers reageerde uitstekend op het rapport door in zijn column de oproep: Til mediawijs onderwijs naar een ‘next level’ te plaatsen. In deze post wil ik graag inhoud geven aan Remco Pijpers zijn oproep.

Mediawijsheid volledig verankerd in het onderwijs
Mediawijsheid zal volledig verankerd moeten worden in het curriculum van onze scholen om een ‘next level’ te kunnen behalen. Van het basisonderwijs, via het voortgezet onderwijs tot en met het (middelbaar en hoger) beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs. Immers, iedere fase in de ontwikkeling van onze jongeren kent nieuwe uitdagingen met een bijbehorende aanpak.

Ook op het gebied van mediawijsheid.

Het Mediawijsheid-competentiemodel uit mijn boek helpt om het begrip mediawijsheid inhoud te geven en zo te kunnen verankeren. Het Mediawijsheid-competentiemodel onderkent drie manieren van gebruik: consumeren, participeren en produceren en deelt deze manier van gebruik steeds onder in drie competenties. De competenties kun je (leren) toepassen in de persoonlijke, maatschappelijke en vak- of beroepscontext.

Mediawijsheid zal binnen het curriculum als doel én als middel worden aangeboden. Hiermee bedoel ik dat de benodigde competenties stap voor stap worden aangeleerd. Het doel is mediawijzer te worden in de persoonlijke en maatschappelijke context. Daarnaast wordt mediawijsheid als middel aangeleerd. Dat wil zeggen dat we jongeren leren de mediawijsheidcompetenties ook toe te passen in de vak- en beroepscontext.

Docenten Mediawijsheid en mediawijze docenten
De volledige verankering van mediawijsheid in het curriculum (en zo het behalen van het ‘next level’) vraagt:

• docenten Mediawijsheid, en
• mediawijze docenten.

Docenten Mediawijsheid zijn de pedagogisch-didactische experts op het gebied van Mediawijsheid. Ze leren de benodigde competenties stap voor stap aan met als doel dat jongeren mediawijzer worden in de persoonlijke en maatschappelijke context.

Docenten Mediawijsheid onderschrijven drie pedagogische uitgangspunten:

• Internet is een basisbehoefte voor jongeren.
• Een positief-kritische houding is voorwaarde.
• Op basis van echte vragen ga je met jongeren in gesprek (activerend gesprek).

Daarnaast is het belangrijk dat:

• ze in staat zijn om mediawijsheid (als doel) te geven.
• ze in staat zijn om de mediawijsheid van jongeren (als doel) te beoordelen.
• ze internet pedagogisch en didactisch verantwoord kunt inzetten in de klas/groep.

Mediawijze docenten zijn pedagogisch-didactische expert op hun eigen vak- en beroepscontext en leren jongeren mediawijsheid toepassen in hu vak- en beroepscontext.

Mediawijze docenten onderschrijven eveneens de drie genoemde pedagogische uitgangspunten.

Daarnaast is het belangrijk dat:

• ze in staat zijn om mediawijsheid (als middel) in te zetten in je vak- of beroepscontext.
• ze in staat zijn om de mediawijsheid van jongeren (als middel) te beoordelen.
• ze internet pedagogisch en didactisch verantwoord kunt inzetten in de klas/groep.

Het gemaakte onderscheid lijkt of evident of een dubbeling. Het onderscheid is echter een belangrijke keuze om mediawijsheid volledig te kunnen verankeren binnen onze scholen. De vergelijking met basisvakken als taal en rekenen is eenvoudig gemaakt. Scholen kennen docenten Nederlands en docenten Rekenen. Het toepassen van Nederlands en rekenen binnen vakken zoals Geschiedenis, Biologie, Scheikunde, ICT, Motorvoertuigen, Verpleging, et. cetera. pakken de docenten zelf op. Er ligt hier een gedeelde verantwoordelijkheid. Zo ook voor mediawijsheid.

Kant-en-klaar lesmateriaal voor docenten Mediawijsheid
Het ontwikkelen van lesmateriaal is een vak apart. Ik heb geleerd dat slechts een klein deel van de docenten in staat is om zelf materiaal te ontwikkelen. Het op basis van kant-en-klaar lesmateriaal lessen geven of eventueel het lesmateriaal naar eigen hand zetten kan iedere docent. Uiteraard moeten docenten Mediawijsheid ondersteund worden in het zich eigen maken van het lesmateriaal. In mijn boek: Mediawijsheid in de klas staan 30 kant-en-klare opdrachten die invulling geven aan het Mediawijsheid-competentiemodel en zo docenten Mediawijsheid de benodigde inhoud geven voor hun lessen.

Handreikingen voor het integreren van Mediawijsheid in de vak- en beroepscontext
Voor mediawijze docenten geldt dezelfde observatie als voor docenten Mediawijsheid. Ontwikkelen is een vak apart. Echter op basis van handreikingen Mediawijsheid integreren in de eigen vak- en beroepscontext kan iedere docent (eventueel bijgestaan door een ervaren mediawijze collega). In mijn boek: Mediawijsheid in de klas staan concrete mogelijkheden benoemd die eenvoudig te vertalen zijn naar de eigen vak- en beroepscontext.

Beoordelen van mediawijsheid
Het geven van lessen Mediawijsheid en het integreren van mediawijsheid binnen de vak- en beroepscontext is nodig, echter is er tevens een raamwerk nodig om de voortgang van jongeren te meten. Enerzijds om als docent inzicht te krijgen in de (formatieve) voortgang en op basis hiervan lessen bij te stellen of jongeren individueel te coachen. Anderzijds om een (summatieve) eindmeting te kunnen doen. In mijn boek: Mediawijsheid in de klas staan beoordelingsmodellen voor zowel de docent Mediawijsheid als de mediawijze docent.

Schoolbrede verantwoordelijkheid
Het volledig verankeren van mediawijsheid binnen het curriculum kan de docent niet alleen. Mediawijsheid is een schoolbrede verantwoordelijkheid en dus een uitdaging die ons allemaal aangaat: leden van raden van bestuur, directeuren, managers, projectleiders en docenten. In mijn boek: Mediawijsheid in de klas sluit ik af met do’s en don’ts voor het volledig verankeren van mediawijsheid in het curriculum van onze scholen om zo een ‘next level’ te kunnen behalen.

Wil je meer informatie over het boek ‘Mediawijsheid in de klas’ surf dan naar Mediawijsheidindeklas.nl. Wil je het boek aanschaffen? Dan kan dat onder andere bij Managementboek of Bol.com.