Leergang Lateraal Denken: Examenopdracht

Onderdeel van het succesvol afronden van de Leergang Lateraal Denken is het uitvoeren van een examenopdracht:

U ontwerpt bij een zelf te bepalen situatie/gebeurtenis in de eigen onderwijspraktijk, een aanpak waarin een aantal in de leergang behandelde laterale denktechnieken zijn opgenomen. U ontwerpt een les of lessencyclus, voert dit uit en evalueert dit. Bij de evaluatie reflecteert u op het verloop en op uw eigen rol (proces) en de opdrengst (product) van de les of lessencyclus. U vraagt tevens feedback op uw handelen aan de betreffende deelnemers (proces). Tot slot doet u suggesties te verbetering en maakt daaruit een keuze.

Voor mijn aanpak heb ik gekozen voor de les: digitaal plagen/pesten in het vak Mediawijsheid.

Ontwerp

Doelstelling
Na deze les heeft de student inzicht in het verschil tussen digitaal plagen en pesten, de rol van sociale media hierin en hoe om te gaan met digitaal plagen en pesten.

Korte beschrijving inhoud les, keuze van (laterale) denktechnieken, materialen en werkvormen en Verantwoording van de keuze van (laterale) denktechnieken
Deze les over “digitaal plagen en pesten” volgt op drie voorafgaande lessen binnen het onderdeel: online contact van het vak Mediawijsheid. In de eerdere drie lessen zijn onderwerpen als een veilig wachtwoord, think before you post, veilig gebruik van Facebook, Twitter en LinkedIN aan bod gekomen.

Introductie & motivator (30 minuten)
Aan de hand van een vraaggesprek over (digitaal) plagen en pesten worden de ervaringen uit de groep naar boven gehaald om zo de aanwezig voorkennis te activeren:

  • Wie heeft er ervaring met (digitaal) plagen of pesten?
  • Wie heeft er (digitaal) gepest?
  • Hoe is er (digitaal) gepest?
  • Wie is er (digitaal) geplaagd?
  • Hoe is er (digitaal) geplaagd?
  • Wat is het verschil tussen (digitaal) plagen en pesten?

Als introductie (en motivator) op deze les wordt onderstaande video (23 minuten) bekeken:

sitestat

Op basis van bovenstaande video wordt er eerst met de rode hoed gekeken:

  • Wat is je eerste gevoel bij het zien van de documentaire?

om vervolgens via een Other People’s View (OPV) door te vragen op de diverse partijen betrokken bij de Facebook moord:

  • gepeste – wat zou je als gepeste denken/voelen?
  • pester – wat zou je als pester denken/voelen?
  • omstanders, te weten:
    • vriend(inn)en – wat zou je als vriend(inn)en denken/voelen?
    • vader/moeder – wat zou je als vader/moeder denken/voelen?
    • docenten(en) – wat zou je als docent(en) denken/voelen?

De reden om bovenstaande OPV te gebruiken is om het probleem van pesten zo breed mogelijk te kunnen bezien. Dit komt ten goede van de brainstorm aansluitend op de video en OPV.

Om te experimenteren met Lateraal Denken om zo op een andere manier oplossingen te vinden om digitaal pesten tegen te gaan heb ik deze les volledig anders ontworpen. De volgende laterale denkstappen worden stap-voor-stap doorlopen:

1. Kies en definieer focus (5 minuten)

Als trainer van deze bijeenkomst kies ik ervoor om een brede gebiedsfocus te pakken:

Ik zoek naar ideeën op het gebied van pesten.

De keus voor een brede gebiedsfocus volgt op de keus van de eerdere OPV bij de video. Door het probleem vanuit diverse de partijen breed op te pakken kan er een zo groot arsenaal aan ideeën ontstaan. Hierdoor blijft het mogelijk om als trainer twee zaken toe te voegen tijdens de volgende stap.

2. Genereer ideeën (45 minuten)

Deze stap bestaat uit een aantal substappen:

Eerste divergentie (10 minuten)
In deze stap wordt een eerste brainstorm van ideeën gedaan aan de hand van bovenstaande brede gebiedsfocus:

Ik zoek naar ideeën op het gebied van pesten.

Eventueel kan de eerste divergentie uitgebreid worden door de brede gebiedsfocus nader te specificeren aan de hand van de eerdere Other People’s View  door de deelnemers te stimuleren om vanuit diverse partijen te kijken:

  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van pesten voor de gepeste
  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van pesten voor de pester
  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van pesten voor de omstanders, te weten:
    • vriend(inn)en
    • vader/moeder
    • docenten(en)

Eigen ideeën en ideeën die ze op het internet vinden mogen gebruikt worden.

Tijdens de gehele brainstorm wordt gebruik gemaakt van LinoIT om alles digitaal vast te leggen:

Tijdens alle stappen wordt de timer gebruikt om druk en tempo op het creatieve proces te houden. De drie stappen die volgen zorgen ervoor dat er toch veel ideeën bedacht kunnen worden zonder dat bij iedere stap lang stilgestaan moet worden.

De reden om breed te starten is om zo veel mogelijk vanuit de creativiteit van de deelnemers ideeën te verzamelen. Om te voorkomen dat op één van de mogelijke invalshoeken gefocussed blijft kan de OPV ingezet worden. Dit is noodzakelijk omdat pesten meerdere actoren kent.

Eerste convergentie (5 minuten)
In deze stap worden alle ideeën geordend in bij elkaar horende groepen van maximaal 8 post it’s. De reden van deze stap is om ordening aan te brengen in het geheel. Deze ordening geeft de mogelijkheid om in de vervolg stap de groepen verder uit te breiden met de omgekeerde brainstorm.

Tweede divergentie (10 minuten)
In deze stap wordt via een omgekeerde brainstorm een aantal nieuwe ideeen gegenereerd door de brede gebiedsfocus omgekeerd te definiëren:

Ik zoek naar ideeën om pesten zo veel mogelijk te stimuleren.

Eventueel gecombineerd met de OPV:

  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van het stimuleren van pesten voor de gepeste
  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van het stimuleren van pesten voor de pester
  • Ik zoek naar ideeën op het gebied van het stimuleren van pesten voor de omstanders, te weten:
    • vriend(inn)en
    • vader/moeder
    • docenten(en)

De gevonden ideeën worden vervolgens herformuleert tot ideeën die passen bij de initiële gebiedfocus.

De reden van de omgekeerde brainstorm is dat deze mogelijk vanuit een andere invalshoek tot meer ideeën kan leiden. Daarnaast is dit een stap die een hoop energie kan leveren voor de groep. Dit om ook de vervolg stappen te kunnen zetten.

Tweede convergentie  (5 minuten)
In deze stap worden alle ideeën opnieuw geordend in bij elkaar horende groepen van maximaal 8 post it’s. De reden van deze stap is om ordening aan te brengen in het geheel. Deze ordening geeft de mogelijkheid om in de vervolg stap de groepen verder uit te breiden met de concept driehoek.

Derde divergentie  (5 minuten)
In deze stap wordt gezocht naar het concept (concept driehoek) achter de gegroepeerde ideeën, bijvoorbeeld achter: “Ik wil dat je stopt” zeggen door de gepeste zit het concept: assertiviteit.

2014-04-22_13-48-49

De vervolg vraag is dan om andere ideeën te bedenken om assertiviteit van de gepeste te verhogen. Deze worden toegevoegd aan de ideeën.

Derde convergentie (10 minuten)
In deze stap worden alle ideeën opnieuw geordend in bij elkaar horende groepen van maximaal 8 post it’s. De reden van deze stap is om ordening aan te brengen in het geheel. Deze ordening geeft de mogelijkheid om in de vervolg stap een keus te maken voor de meest waardevolle ideeën.

3. Van idee naar oplossing (35 minuten)

Oogsten (5 minuten)
In deze stap wordt uit het alle gegroepeerde ideeën de twee vanuit het gevoel (rode hoed) meest waardevolle gegroepeerde ideeën geoogst.

Uitwerken presentatie (10 minuten)
Vervolgens wordt in twee subgroepen deze gegroepeerde ideeën concreet uitgewerkt in een korte presentatie voor de groep.

Presentatie en PMI (2 x 10 minuten)
Tijdens de presentatie maakt de andere groep een Plus, Minus en Interesting van de voorgestelde oplossing. De PMI zal ik digitaal afnemen door middel van Socrative (student paced).

2014-05-19_16-21-42

Mocht er tijd zijn dan kan de voorgestelde oplossing verrijkt, bijgeschaafd of versterkt worden door de Plus te handhaven, de Minus te verwijderen en de Interesting indien mogelijk/noodzakelijk te gebruiken.

Om bovenstaande les te ondersteunen heb ik de bestaande slides aangepast naar deze les.

Uitvoering
Doordat ik een duidelijk stappenplan had bedacht en op slides (zie slides hierboven) had gezet als leidraad voor mezelf en de deelnemers ging de uitvoering soepel. Tijdens iedere stap heb ik steeds de timer gebruikt om de “druk van tijd te gebruiken”. Dat samen met de afwisseling in brainstorm, omgekeerde brainstorm en brainstorm aan de hand van de conceptdriehoek maakte dat de motivatie en concentratie steeds hoog was in de groep.

Tijdens de les heb ik op een drietal moment geïmproviseerd om het proces meer sturing te geven.

Tijdens de eerste brainstormronde werden er verschillende kleuren gebruikt per deelnemer. Tijdens de tweede rond heb ik alle kleuren geel gemaakt en afgesproken dat de deelnemers voor de tweede ronde een andere kleur gebruikten. In de derde rond is weer een andere kleur gebruikt.

Tijdens de omgekeerde brainstorm kwam ik er achter dat ik geen stap had gepland om deze resultaten om te zetten naar bruikbare resultaten. Bij de brainstorm aan de hand van de conceptdriehoek heb ik de groep meegegeven om ook de concepten achter deze ideeën te achterhalen en positief mee te nemen in deze ronde.

Tijdens het oogsten heb ik de deelnemers gevraagd een rode post it te plakken bij het groep waarvan hun eerste gevoel ingeeft dat hier de meeste meerwaarde te behalen is.

Resultaat groep 1

Resultaat groep 1

De was terug te zien in de opbrengsten 😉

Evaluatie/reflectie

Product (zelf)

Gele hoed – Goede opbrengst, veel ideeën werden gegenereerd in korte tijd en digitale hulpmiddelen (LinoIT en Socrative) werkten goed.

Zwarte hoed – In LinoIT post its over elkaar waardoor sommige post its slecht leesbaar waren.

Proces (zelf)

Gele hoed –  Energie en motivatie in de groep was hoog en strakke en haalbare planning.

Zwarte hoed – Improviseren op drie momenten (zie onder kopje uitvoering).

Product/proces (deelnemers)

De PMI heb ik met Socrative afgenomen en leverde de volgende resultaten op:

Plus – Leuke werkvormen, goed gestructureerd, opbouw met brainstormen, vooral omgekeerd denken dus pesten stimuleren werkte goed, het brainstormen vond ik erg goed, ook het omgekeerd brainstormen en het structureren op het laatst, er komen leuke dingen naar boven, De tool LinoIT is erg geschikt, leuke les, afwisselende werkvormen, interessant onderwerp, onderwerp gaat me aan het hart, we hebben als docent belangrijke rol hierin en leuke lesvorm, vooral het omgekeerd brainstormen!

Minus – Met dit mooie weer binnen zitten, het filmpje als start was best heftig, en dan ook nog de opdracht erbij om vanuit de rode hoed (gevoel) te reageren maakt dat het nogal binnenkomt, qua thema, misschien iets té, de post-its waren soms wat rommelig en moeilijk leesbaar, kan ik zo gauw niet bedenken, 3e ronde (?) brainstorm leverde niet echt nieuwe ideeën op vond, ik vond de post its opdracht een beetje rommelig starten en de setting (dit lokaal) is onrustig.

Interesting – Misschien meer de psychologie van het (groeps-)pesten belichten, het omgekeerd brainstormen, de PMI met Socrative, de brainstorm sessies en werken met de post it wall (prima).

Ideeën te verbetering

Groene hoed – Op zoek gaan naar andere tool voor een PMI, want resultaten nu rommelig in beeld in de groep en met Harry van der Schans op zoek gaan naar een digitaal hulpmiddel om brainstormen a la LinoIT interactief te doen op een “tabletwall”.

Aandachtspunten voor de volgende keer

Blauwe hoed – vooraf een kleur per brainstormronde afspreken met de deelnemers, post its onder elkaar zetten en bij het groeperen met een andere kleur post it de groepsnaam/concept benoemen en invoeren stap na omgekeerde brainstorm.