Leergang Lateraal Denken: de zes hoeden van de Bono (2)

Tijdens de eerste bijeenkomst van de Leergang Lateraal Denken: de zes hoeden van de Bono is er een lijstje uitgedeeld met voorbeeld examenvragen om je voor te bereiden op de theorietoets die je naast een examenopdracht moet behalen.

1. Leg uit hoe de techniek van Random Entry werkt.
Bij een random entry ga je op basis van een willekeurig voorwerp of woord associëren. Vervolgens kijk je of je dit kunt koppelen aan het probleem dat je probeert op te lossen.

In de training werd in dag 2 dit gebruikt in een kleine (her)kennismakingsopdracht waar je bij een favoriet dier een positieve en negatieve eigenschap moest bedenken. Vervolgens moest je koppelen aan je eigen karakter en delen met je buurman/buurvrouw.

Zie ook: Lateral Thinking Tool: Random Entry.

2. Kun je zeggen dat je bij de Zes Hoeden altijd aan het divergeren bent.
Ja, met de Zes Hoeden bekijk je zaken van diverse invalshoeken in een divergerend proces, bijvoorbeeld met de groene hoed kijk je naar nieuwe alternatieven en ideeën, met de gele hoed bekijk je de positieve kanten van diverse ideeën of met de zwarte kijk je naar de zaken die negatief zijn aan diverse ideeën.

In: Faultless Facilitation – Leveraging De Bono’s Six Thinking Hats wordt het volgende hierover gezegd:

I like to think of each hat as testing the steel of an approach—tempering it and making it stronger. So the more hats you use in your facilitation (divergent discussion, convergent discussion and decision-making) the broader your view is towards the problem and the broader your solutions.

3. Voor welke manier van denken staat de Rode Hoed.
De rode hoed staat voor emoties, intuïtie en gevoelsoordelen (zonder dat je deze uitlegt of bediscussieerd).

4. Voor welke manier van denken staat de Witte Hoed.
De witte hoed stel vragen vanuit een neutrale denkhouding. Deze gaat over feiten, cijfers en informatie, en is objectief.

5. Voor welke manier van denken staat de Gele Hoed.
De gele hoed staat voor positief en constructief denken. Wat zijn de (mogelijke) voordelen van iets? Wat is de waarde van iets? De gele hoed is op zoek naar kansen.

6. Voor welke manier van denken staat de Zwarte Hoed.
De zwarte hoed staat op wat verkeerd kan gaan, onjuist is of risico’s inhoudt. De zwarte hoed geeft aan waarom iets niet zal functioneren of niet zou kunnen functioneren.

7. Voor welke manier van denken staat de Groene Hoed.
De groene hoed staat voor nieuw leven; creatief denken, zoeken naar alternatieven, nieuwe ideeën en provocatie. Er ontstaan nieuwe dingen.

8. Voor welke manier van denken staat de Blauwe Hoed.
De blauwe hoed is de controlerende kijk; overziet het denkproces. De blauwe hoed houdt zicht op het juist gebruik van de hoeden en zorg ervoor dat er focus blijft op het onderwerp. De blauwe hoed staat symbool voor de metacognitieve denken.

9. Welke hoeden kun je gebruiken voor een assessment.
Bij een praktijk-assessment wordt de WAKKER-methode gebruikt waarbij je de volgende stappen doorloopt: Waarnemen, Aantekeningen maken, Klassificeren, Kwalificeren, Evalueren en Rapporteren. Waarnemen en de aantekeningen die je maakt moeten feitelijk zijn, dus de witte hoed. Bij klassificeren sorteer je de feitelijk waarnemingen en koppel je deze aan de criteria. Ook dit is de witte hoed. Bij kwalificeren vel je een oordeel: wat wordt beheerst (gele hoed) en wat niet (de zwarte hoed). Bij evalueren wissel je met de andere assessor de oordelen uit en dus de gele en zwarte hoed informatie. Vervolgens kom je tot een gezamenlijk oordeel. Bij de start van het assessment en bij het einde zou ik de blauwe hoed inzetten om het proces helder te communiceren naar de deelnemer(s) aan het assessment en het eindoordeel mee te delen.

10. Bij de witte hoed zijn er 3 vragen die je normaal gesproken stelt. Noem er 2.
Bij de witte hoed worden er drie vragen gesteld:

1. Welke informatie is beschikbaar?
2. Welke informatie hebben we nodig?
3. Hoe komen we aan de ontbrekende informatie?

11. De blauwe hoed past het best bij de facilitator. Wat vind je van deze bewering?
Mee eens, de blauwe hoed is de controlerende kijk; overziet het denkproces. De blauwe hoed houdt zicht op het juist gebruik van de hoeden en zorg ervoor dat er focus blijft op het onderwerp.

12. “Het ego loskoppelen van het gebruik van een hoed”, wat betekent dit?
De kracht van de 6 hoeden is parallel denken. Het bevrijdt ons van het debat en zorgt ervoor dat alle gezichtspunten worden belicht. Verschillende aspecten van denken kunnen zo uit elkaar gehouden worden onafhankelijk van persoonlijke opvattingen (ego). Conflict denken wordt vervangen door parallel denken. Bij conflict denken staat het ego centraal. Bij parallel denken koppel je het ego los door de hoeden.

13. Waarom is het gebruik van een timer bij de toepassing van de Zes Hoeden belangrijk?
Bij het gebruik van een timer blijft het tempo hoog, en hiermee de aandacht en motivatie van de deelnemers.

14. Zijn er vaste volgordes/sequenties bij het gebruik van de hoeden? Verklaar je nader.
Er zijn geen vaste volgorde van het gebruik van alle zes de hoeden. Afhankelijk van de uitdaging ontwerp je een passende volgorde. Wel zijn er vuistregels die je helpen deze volgorde vast te stellen, bijvoorbeeld:

• starten met de rode hoed als de verwachting is dat de emoties hoog kunnen oplopen;
• eerst de gele hoed, dan de zwarte hoed, omdat het lastig is om van negatief denken naar positief denken om te schakelen;
• starten en eindigen met de blauwe hoed om de kaders te zetten van de meeting en vervolgafspraken te maken (zie ook DDOCA).

15. Wat is de verklaring van de werking van de hersenen die de Bono geeft voor het feit dat een random entry/forced connection kan leiden tot een nieuw idee?
We denken in patronen en een random entry is een opstapje (stepping stone) die je helpt om uit het patroondenken (verticaal denken) te komen en te komen tot andere, nieuwe ideeën (lateraal denken).

16. Let uit wat er bedoeld wordt met parallel werken.
Bij parallel werken wordt alle aanwezig denkkracht gelijk gericht, bijvoorbeeld allemaal de positieve (gele hoed) belichten. Dit in tegenstelling tot conflict denken waar de denkrichting van iedere aanwezige deelnemers verschillende zijn: positief, negatief, feitelijk, et. cetera. Dit kan tot conflicten leiden.

17. Wat is het verschil tussen parallel denken en conflict denken.
Zie bovenstaande.

18. De Zes Hoeden kunnen bijdragen aan teambuilding. Waarom wel/niet?
Mee eens, wat door een probleem of situatie vanuit alle denkhoeden te benaderen krijgt iedereen de ruimte om zijn kwaliteiten in te zetten (met zijn favoriete denkhoed). De optimist (groene hoed) ziet bijvoorbeeld het voordeel van de benadering de pessimist (de zwarte hoed). In plaats van irritatie ontstaat er begrip en waardering voor de zienswijze van de anderen, omdat hiermee met elkaar tot een beter resultaat komen wordt.

Een andere reden kan zijn dat de deelnemers tijdens het proces hun mening kunnen/moeten ‘parkeren’ en dus meer openstaan voor de meningen/opvattingen van anderen (separating ego from performance). Op deze manier wordt – in ieder geval zolang het proces loopt – de mening uitgesteld.

19. De toepassing van de Zes Denkhoeden is een vorm van timemanagement. Licht toe.
Doordat alle hoeden stap-voor-stap aan bod komen en iedereen input geeft worden discussies vermeden. Dit scheelt tijd. Conflictdenken maakt plaats voor parallel denken.

20. De Zes Denkhoeden brengen structuur. In welk opzicht?
Door vooraf (met de blauwe hoed) af stemmen in welke volgorde van hoedjes een situatie of probleem bekeken gaat worden ontstaat er een duidelijk patroon dat ervoor zorgt dat iedereen zich aan deze structuur houdt of dat de facilitator iemand erop kan wijzen dat hij zijn input nog even moet bewaren voor een andere hoed die laten aan bod komt.

21. De Zes Denkhoeden verwijzen niet naar “typetjes”. Verklaar deze uitspraak.
Typetjes verwijzen naar denkstijlen/leerstijlen waarbij iemand altijd op een bepaalde manier denkt of leert. De Zes Hoeden kan en moet iedereen opzetten om zo een probleem of situatie van diverse kanten te bekijken.

22. Waarom is het belangrijk de symboliek van de Zes Hoeden te gebruiken?
De symboliek van de Zes hoeden is makkelijk te onthouden, fungeert als een ezelsbruggetje en wordt een herkenbaar begrip: “Het lijkt me verstandig om nu een groene hoed op te zetten met zijn allen. Mee eens?” in communicatie.

23. Waarom zou de groene hoed, volgend op de zwarte hoed, een goede volgorde kunnen zijn?
Bij de hoeden kies je afhankelijk van de situatie de juiste volgorde. En kan dus eerst zwart en dan groen zijn. Wanneer je de nadelen of mogelijke nadelen hebt benoemd, kun je proberen met de groene hoed ideeën bedenken om deze bezwaren te ondervangen of misschien zelfs ten positieve te laten keren.

24. Noem minimaal 3 basisvaardigheden op het gebied van creativiteit en geef hiervan een korte beschrijving.
Ik vind het antwoord op deze vraag niet rechtstreeks in de tekst en presentaties, echter kan ik hier een eigen invulling aan geven. Bij creativiteit is het kunnen uitstellen van oordeel essentieel; alle ideeën tellen hoe gek of onwerkbaar deze in eerste instantie lijken: hoe meer ideeën hoe beter. Ook is het kunnen associëren een belangrijke basisvaardigheid. Door te associëren ontstaan er nieuwe ideeën. Ook hier geldt: hoe meer ideeën hoe beter. Naast het associëren en uitstellen van oordeel in de fase van divergeren is het van belang om te kunnen convergeren: keuzes maken. Hiermee ontstaat balans tussen denken en doen en kunnen ideeën daadwerkelijk tot uitvoer gebracht worden. Ook zijn zoeken naar alternatieven, waarnemen, en verbeeldingskracht van belang.