Leergang Lateraal Denken: de zes hoeden van de Bono

Gisteren ben ik gestart met de Leergang Lateraal Denken van het Koning Willem I College. Deze leergang bestaat uit 4 dagen die verspreid over dit schooljaar gepland zijn. Vandaag staan de zes hoeden van de Bono centraal. In deze blogpost een verslag van de bijeenkomst.

Uiteraard wordt er gestart met een kennismakingsopdracht. In deze opdracht moet je iemand zoeken die qua geboortedag-maand het dichtste bij jou geboortedag-maand ligt. Je stelt de ander voor in de groep, dus moet je goed luisteren naar elkaar. Verder moet je op zoek gaan naar overeenkomsten en je verwachtingen van de training achterhalen. In de opdracht wordt met een timer gewerkt om zo het tempo in de training hoog te houden.

Een belangrijkste eerste les is:

gebruik de druk van tijd in opdrachten

Harry van der Schans, de trainer, start de inleiding van de Leergang met een quote van de Bono:

if you never change your mind, why have one?

De training heeft als doel om je denkkracht beter te leren inzetten, en die van anderen beter te (laten leren) inzetten. De noodzaak van verandering neemt toe doordat ontwikkelingen steeds sneller gaan in de wereld. Door je denkkracht beter in te leren zetten kun je beter leren omgaan met veranderingen.

Creatief denken / kritisch denken
Harry van de Schans schetst het verschil tussen creatief denken en kritisch denken. Beide zijn van belang. Creatief denken is waaieren. Je divergeert. Je maakt lijstjes. Kritisch denken is trechteren. Je convergeert. Je maakt keuzes.

De zes hoeden
In het vervolg van de dag worden de 6 hoeden behandeld. Zie bovenstaand plaatje voor de samenvatting. Een aantal aanvullingen op het plaatje:

De zwarte hoed wordt in een proces vaak twee maal gebruik. Bij het begin om de negatieve kanten van een idee te belichten. Bij het eind om de haalbaarheid te belichten. De rode hoed is gebaseerd op intuïtie. En belicht het onderbuikgevoel. Bij deze hoed last geen uitleg van het waarom van dit gevoel. De rode hoed kun je ook als meting gebruiken – wat is de mening vooraf en vervolgens achteraf opnieuw. Zorg er tevens voor dat de wederzijdse beïnvloeding eruit gehaald wordt. Dit kan door iedereen hun gevoel te laten opschrijven en daarna met elkaar te delen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de directeur als eerst zijn gevoel geeft en daarna de rest volgt vanwege de hiërarchie. De groene hoed belicht de mogelijkheden. Na de zwarte hoed komt vaak de groene hoed om zwart-hoed-denkers te “dwingen” uit de negativiteit te stappen. De blauwe hoed is een bijzondere hoed. Hij belicht bet proces dat je met elkaar doorloopt. Op meta-proces niveau. Uit ervaring blijkt dat de gele hoed bij voorkeur vooraf gaat aan de zwarte hoed, omdat deze gele wat lastiger is en daarna de zwarte wat makkelijker en dus sneller is.

De kracht van de 6 hoeden is parallel denken. Het bevrijdt ons van het debat en zorgt ervoor dat alle gezichtspunten worden belicht. Verschillende aspecten van denken kunnen zo uit elkaar gehouden worden. Conflict denken wordt vervangen door parallel denken. Bij conflict denken staat het ego centraal. Bij parallel denken koppel je het ego los door de hoeden.

Bij divergeren gelden aan aantal belangrijke uitgangspunten:

• uitstel van oordeel
• ga voor kwantiteit
• lift mee op ideeën van anderen
• ga op zoek naar wilde ongewone ideeën

Bij divergeren (vaak bij groene hoed) geldt dat na drie denkrondes er in ronde drie meer originele ideeën ontstaan dan in ronde één. In de training moesten we drie stuk fruit benoemen. Bijna iedereen had appel, peer en/of banaan. In ronde drie zaten stuks fruit die in ronde één er niet inzaten en de diversiteit was veel groter. Natuurlijk kan het gouden idee er al in ronde één in zitten, maar de kans is kleiner.

Omdat je op zoek gaat naar zo veel mogelijk ideeën zul je meerdere brainstorm-rondes moeten organiseren. Als de input inzakt stap je over op een nieuwe techniek. Bijvoorbeeld: na brainstormen (met bijvoorbeeld gele post it), omgekeerd brainstormen (met bijvoorbeeld blauwe post it): wat moet je doen om het tegengestelde te bereiken, inspiratie door een voorwerp: wat heeft een banaan te maken met het terugdringen van sportblessures of wat kun je met trends (bijvoorbeeld vergrijzing) en het terugdringen van sportblessures. Je blijft steeds divergeren.

Het grote plaatje
Het basis stappenplan van problemen oplossen is:

• probleem
• ideeën
• beoordelen
• oplossen

Bij deze stappen kun je technieken inzetten zoals bijvoorbeeld de zes hoeden. Bij probleem zul je snel uitkomen bij de witte en rode hoed. Bij ideeën op groen. Bij beoordelen gebruik je zwart en geel. Om het proces in goede banen te leiden gebruik je op diverse momenten blauw bijvoorbeeld bij het maken van een selectie van ideeën. Zeker bij de eerste en laatste stap gebruik je blauw.

Op het eind van de dag hebben we vooral geoefend en ervaren wat de diverse mogelijke volgordes van het gebruik van de hoeden zijn binnen bovenstaand stappenplan. Afhankelijk van de context en de doelstelling zijn er vele mogelijke invulling te bedenken met de zes hoeden.